UN Woman

Organizacja Narodów Zjednoczonych działa o wiele sprawniej niż poprzedzająca ją Liga Narodów, choć jej działalność odbiega od szczytnych założeń bycia „światowym rządem” lub nawet sprawnie działającym, efektywnym, skutecznym i wiarygodnym narzędziem rozwiązywania problemów dotyczących każdego państwa w naszym świecie. Nie znaczy to jednak, że jest organizacją zbędną, która nie podejmuje sensownych działań w wielu wrażliwych obszarach. O ile ogólny wizerunek ONZ w dalszym ciągu może się kojarzyć ze wspomnianą mityczną globalną władzą, to praktyczna działalność tej organizacji wiąże się z konkretnymi, ściśle ukierunkowanymi tematycznie i zakresowo agendami.

ONZ Kobiety (dosłowne i prawidłowe, choć chyba nie do końca dobrze brzmiące tłumaczenie nazwy UN Woman na język polski), to agenda ONZ koncentrująca się w swojej aktywności na równości płci i upodmiotowieniem kobiet (United Nations Entity for Gender Equality and the Empowerment of Women).  Została powołana, aby przyspieszyć postęp w zaspokajaniu potrzeb kobiet na całym świecie. Koncentruje się ona na tych miejscach i konkretnych wydarzeniach, które w szczególnie bolesny sposób związane są z odmawianiem kobietom takich samych praw, jakie przysługuje  męskiej części populacji lub tych, w których sytuacja kobiet jest szczególnie trudna. Nie znaczy to jednak, że nie obejmuje swoja aktywnością wszystkich kobiet i każdej (także nieco łagodniejszej) formie nierówności ze względu na płeć.

Ze względu na zakres swojego zainteresowania  i podejmowanych działań, w naturalny sposób UN Woman zajmuje się także romskimi kobietami. Jak pokazały polskie badania z tego roku dotyczące preferencji wyborczych i politycznych oraz społecznych polskich wyborców, statystycznie kobiety są o wiele mniej radykalne, mniej ufają prostym i natychmiastowym rozwiązaniom, są bardziej przywiązane do stabilnego życia i nierewolucyjnej codzienności. Być może wynika to z kwestii biologicznych i większej dbałości o życie, a być kobiety są po prostu bardziej rozsądne do mężczyzn. W przypadku Romni (co najmniej podwójnie i na dwóch płaszczyznach wykluczonych), to one w środowisku romskim są czynnikiem zmian i to w nich należy pokładać nadzieję na zdroworozsądkową, ewolucyjną zmianę, poprawiającą sytuację Romów w świecie. Jednocześnie to na nich, żyjących w typowo patriarchalnym systemie romskiej rzeczywistości, spoczywa więcej codziennych, bytowych obowiązków i to one wyjątkowo boleśnie odczuwają przynależność do mniejszościowej i dyskryminowanej grupy.

Sięgając do aktywności UN Woman (podsekcja: Europe and Central Asia) w zakresie wspierania Romni, można wyróżnić koncentrację na kilku wybranych obszarach geograficznych oraz linii działania. Geograficznie aktywność ta szczególnie koncentruje się na Bałkanach (Albania, Kosowo i Serbia), Mołdawii, Turcji oraz Ukrainie. Taki dobór państw chyba nie dziwi specjalnie. Sytuacja kobiet na ubogich i uwikłanych w konflikty etniczne terenach bałkańskich i dodatkowo w państwach, w których występuje powszechnie religia muzułmańska (o wiele intensywniej niż jakakolwiek chyba forma chrześcijaństwa przypisująca kobiecie odmienne miejsce w życiu społecznym niż mężczyznom) nie jest najlepsza. Ponadto część państw bałkańskich (oraz Turcja i Mołdawia) w mniejszym stopniu jest zanurzona w europejskim paradygmacie kulturowym, na co składa się bardzo wiele elementów, wykraczających poza przywołane ubóstwo oraz religię. Dodatkowo są to państwa, w których kwestie etniczne traktowane są bardzo poważanie (a właściwie rygorystycznie) i jak pokazała historia najnowsza (w przypadku Bałkanów) skutkowało to konfliktami zbrojnymi i czystkami etnicznymi. Nic zatem dziwnego że problemy mogące dotyczyć Romów (a w szczególności Romni) są na tych obszarach bardzo wyraźne, często przyjmują drastyczne i brutalne formy ekspresji, a wykluczeni i dyskryminacja nakładają się na siebie wielozakresowymi piętrami, dając efekt, który w  nowoczesnej i oświeconej Europie zaskakuje. W grupie państw, na którą ukierunkowana jest aktywność UN Woman znajduje się także wspomniana Ukraina. Być może powinno to dziwić – szczególnie biorąc pod uwagę przytoczone wyjaśnienia uzasadniające koncentrację na wybranych państwach, ze względu na różne czynniki. Jednak nie należy zapominać o serii wydarzeń z Ukrainy sprzed roku. Ponadto Ukraina, będąca zarówno terytorialnie, jak i ludnościowo dużym państwem, nie jest bogata, rozwój poszczególnych jej regionów jest bardzo zróżnicowany, podobnie zresztą jak skład etniczny i narodowościowy jej ludności. Także biorąc pod uwagę stopień jej europeizacji (ponownie – mocno zróżnicowany) i współdzielenia wartości charakterystycznych dla europejskiego humanizmu i demokracji, nieustający i nieoficjalny konflikt zbrojny z Rosją, a także związane z tym ciągłe pozostawanie państwa i narodu ukraińskiego in statu nascendi, można łatwo zrozumieć, jak trudna może być (i jest) sytuacja Romów w tym państwie.

Zakres aktywności UN Woman obejmuje standardowe działania podejmowane najczęściej przez różnorodne organizacje pozarządowe lub międzynarodowe, choć oczywiście konkretne formy jego realizacji są autorsko i indywidualnie przypisane do tego konkretnego podmiotu. Sięgając do aktywności realizowanej od początku 2018 roku (wcześniej także były podejmowane działania, jednak wyraźnie widać wzmocnienie aktywności UN Woman w stosunku do Romni właśnie od tego roku), obejmuje ona opracowywanie i publikowanie raportów (krajowych i regionalnych). Najczęściej mają one charakter diagnostyczny, co w oczywisty sposób daje podstawę do monitorowania wprowadzanych zmian. Do najbardziej interesujących (wszystkie należy uznać za wartościowe) należy dwujęzyczna (rumuńsko-rosyjska) publikacja o mołdawskich Romni, które odniosły (jakiś) sukces, wydany po albańsku raport o kobietach z grup dyskryminowanych (np. Romowie, LGBT), a także wydany po angielsku i ukraińsku raport o prawach romskich kobiet na Ukrainie. Inne publikacje o Romni dotyczą przedwczesnych małżeństw (Kosowo), handlu ludźmi (Czarnogóra) oraz przemocy (Bałkany i Turcja).

    

W zakresie pozostałej niepublikacyjnej aktywności tematy te powtarzają się i są uzupełnione o ogólne kwestie praw człowieka, równości, politycznej i ekonomicznej partycypacji oraz zrównoważonego rozwoju. Na szczególną uwagę zasługują wszelkiego rodzaju programy wspierające Romni w poszczególnych obszarach. Znacząca część tych działań była zapoczątkowana jeszcze przed omawianym tu półtorarocznym ostatnim okresem, jednak i w 2018 roku znalazły się takie formy aktywności i wsparcia jak: Wsparcie kobiet romskich w określaniu ich potrzeb, dochodzeniu swoich praw i zwiększaniu dostępu do usług dla osób, które doświadczyły przemocy, Wspieranie tworzenia i wzmacniania praw i platform społeczeństwa obywatelskiego romskich i pro-romskich kobiet,  konferencja Wykorzystanie praw kobiet romskich na Ukrainie oraz będące jej skutkiem tegoroczne spotkanie eksperckie mające na celu wypracowanie konkretnych środków mających na celu zakończenie dyskryminacji kobiet romskich.

Ostatnia z wybranych do przytoczenia form aktywności to krótkie materiały wideo. Pierwszy dotyczy Albanii i ukazuje  problemy z jakimi stykają się tamtejsze Romni. Ponad połowa z nich wychodzi za mąż nie mając 18 lat (najwcześniej w wieku 13-14 lat), a 60% romskich kobiet w tym kraju doświadcza przemocy domowej. Ponadto w Albanii panuje bardzo intensywna dyskryminacja społeczeństwa dominującego w stosunku do Romów. Jest to obraz sprzeczny z marketingowym wizerunkiem turystycznej i otwartej na inność Albanii, jednak jest spójny z uwarunkowaniami historycznymi i pokazuje prawdziwy wycinek albańskiej rzeczywistości.

Dwa pozostałe przytaczane tu filmy dotyczą Ukrainy. Pierwszy zawiera wypowiedzi pięciu Romni na temat ich sytuacji  w państwie, drugi przedstawia poszerzoną wypowiedź jednej z nich.

Mówią o krzyżującej się dyskryminacji (płeć, pochodzenie etniczne i status społeczny), problemach z dokumentami tożsamości, marginalizacji, przemocy, codziennej i systemowej dyskryminacji, atakach na Romów.

Biorąc pod uwagę ogólny wizerunek ONZ, działanie agendy „Kobiety” wydaje się być bardzo intensywne i konkretne, nawet jeśli bierze się pod uwagę wyłącznie aktywność dotyczącą romskich kobiet. O ile można mówić o tym, że istnienie antycyganizmu jest wstydem dla całej Europy (Zachodniej i każdej innej), to sytuacja w jakiej znajdują się często kobiety w (europejskich) państwach bałkańskich, albo (europejskiej) Mołdawii i na (europejskiej) Ukrainie, jest o wiele gorsza. Wyraźnie można jednak dostrzec, że pomimo (w ostatnim czasie) większej widoczności w Europie ruchów antyrównościowych i antymniejszościowych, w państwach europejskich pozostające poza Unią Europejską dochodzi do powolnych zmian i budzenia się świadomości swoich praw. Zarówno wśród mniejszości, jak i wśród pochodzących z nich kobiet.