Romni 2015

Pomimo trudnej sytuacji romskich kobiet (podwójne wykluczenie, przedwczesne małżeństwa, utrudnienia w dostępie do usług medycznych), nie ulega wątpliwości, że ich rola w społeczności romskiej jest szczególna i ważna.  Są one jednocześnie głównym „czynnikiem” jakichkolwiek postępowych – jednak nierewolucyjnych – zmian, jakie mogą zachodzić w tej grupie etnicznej.

Konferencja Romni 2015. Debata o sytuacji kobiet romskich w Polsce, zorganizowana 12 czerwca tego roku przez biuro Pełnomocniczki Rządu do Spraw Równego Traktowania świetnie uwypuklała większość aspektów dotyczących życia romskich kobiet.

Całość spotkania była podzielona na dwie części – tę „bardziej” oficjalną oraz tę „bardziej” dyskusyjną.

Atmosfera konferencji znacząco odbiegała od wysoce sformalizowanych spotkań odbywających się najczęściej w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Sala była wypełniona przez Romni, choć znalazło się na niej także garstka przedstawicieli społeczeństwa większościowego, a także kilku mężczyzn (tak Romów, jak i nie-Romów).

Część formalną rozpoczęło wystąpienie prof. Małgorzaty Fuszary – Pełnomocniczki Rządu do Spraw Równego Traktowania oraz Andrzeja Halickiego – Ministra Administracji i Cyfryzacji.

Jednak prawdziwymi bohaterkami tej części były Romni, które za swoją aktywność na rzecz społeczeństwa obywatelskiego i działania związane z podnoszeniem poziomu równości (tak etnicznej, jak i płciowej) odznaczono Srebrnymi Krzyżami Zasługi: Maria Delimata, Krystyna Markowska, Stanisława Mirga, Iza Stankiewicz oraz wyróżniona listem gratulacyjnym Pełnomocniczki – Krystyna Gil. Nie zostały one docenione wyłącznie przez polski rząd, ale cieszą się one ogromnym szacunkiem w społeczności romskiej i są prawdziwymi liderkami, co znalazło wyraz w późniejszej dyskusji.

Pierwszym łącznikami pomiędzy częścią oficjalną i dyskusyjną była projekcja fragmentu filmu Agnieszki Arnold „Phuri Daj” o Alfredzie Markowskiej, która w czasie II wojny światowej ratowała polskie dzieci pochodzenia żydowskiego i romskiego. Drugim było wystąpienie dr Małgorzaty Różyckiej  z Zespołu Wspierającego Specjalnego Przedstawiciela Sekretarza Generalnego do spraw Romskich Rady Europy, która przedstawiła instytucjonalną ponadnarodową perspektywę problematyki odnoszącej się do Romni.

Jednak niewątpliwie najbardziej interesującą i zarazem najżywszą (także emocjonalnie) była część, oficjalnie nazwana panelem dyskusyjnym Sytuacja kobiet romskich w Polsce.

Prowadziła ją prof. Barbara Weigl, a dyskutantkami były: Agnieszka Caban (Romano Waśt), Krystyna Markowska (Centrum Doradztwa i Informacji dla Romów w Polsce), Karolina Mirga (TernYpe – Międzynarodowa Sieć Romskich Organizacji Młodzieżowych), Iza Stankiewicz (asystentka romska).

Uczestniczki debaty wypowiadały się na tematy ważne dla całej społeczności romskiej, a w szczególności dla romskich kobiet, które – choć są motorem zmian, to jednak jako pierwsze nauczycielki kolejnych romskich pokoleń – są jednocześnie strażniczkami tradycji.

Dyskusja toczyła się zatem głównie wokół pytań o to czy wobec aktualnych zmian dotykających społeczności romskiej uda się zachować kulturę stanowiącą podstawę ich tożsamości, jak trudno/łatwo jest pogodzić role tradycyjnych romskich żon/matek/babć z obowiązkami wynikającymi z aktywności społecznej, czy oficjalnie sformalizowana (poza ciągłymi kontaktami pomagających sobie Romni) sieć wzajemnego wsparcia i współpracy kobiet romskich jest potrzebna.

Panelistki reprezentowały bardzo pozytywne podejście do omawianych tematów, pomimo pełnej świadomości trudnej pracy jaką – najczęściej od lat – realizują.

Pytania i komentarze zadawane przez słuchaczy (a właściwie przede wszystkim słuchaczki) debaty przepełnione były szacunkiem, chęcią wsparcia i wewnątrzgrupowym uznaniem dla wielu ról, jakie wypełniają romskie liderki.

Całość spotkania została podsumowana przez Pełnomocniczkę Rządu do Spraw Równego Traktowania. Wyraziła ona radość z tego, że Romni – działając przede wszystkim poprzez NGO – potrafią walczyć o swoje prawa, wskazała na rolę państwa we wspieraniu ich działalności oraz doceniła niewątpliwą wartość edukacji, pozwalająca tak Romni, jak i całej społeczności romskiej lepiej znaleźć miejsce we współczesnym świecie, Europie i Polsce.