„Romano Atmo”

Biorąc pod uwagę oficjalne dane dotyczące liczebności polskich Romów (według danych ze spisu powszechnego 2011 – co najmniej 12 600 osób), polski rynek prasy drukowanej dotyczącej tej grupy i do niej (poza jednym tytułem) ewidentnie skierowanej, obejmujący 4 tytuły to jednocześnie dużo i za mało.

Za tym, że zaledwie 4 tytuły to dużo  przemawia ich większościowe wyłączenie z głównego nurtu życia społecznego, tradycyjną aliterackość ich kultury, niski poziom czytelnictwa jaki reprezentują oraz wciąż dopiero rozwijające się piśmiennictwo w języku romskim, połączone z brakiem umiejętności czytania w tym języku. Trzeba bowiem podkreślić, że przynajmniej części lub fragmenty czasopism są pisane w romani. Głównymi argumentami na rzecz tego, że to wciąż za mało, jest to że prasa ta może zainspirować (choć nie musi) do aktywizacji czytelniczej Romów, a docierając szerzej do społeczeństwa dominującego mogłaby prowadzić do lepszego poznania Romów, co może (choć ponownie – nie musi) doprowadzić do zmniejszenia dyskryminacji tej grupy, co pozostaje największym problemem wzajemnych relacji mniejszości i społeczeństwa głównonurtowego.

„Romano Atmo” (romska dusza) jest wydawane przez Związek Romów Polskich z siedzibą w Szczecinku od 2006 roku.

Redaktorem naczelnym tego dwumiesięcznika jest Robert Chojnacki, prezes zarządu stowarzyszenia powstałego w 2000 roku. Wydawanie czasopisma jest finansowane z dotacji Ministra Administracji i Cyfryzacji, Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w ramach działalności Ministerstwa związanej z mniejszościami narodowymi i etnicznymi, a także ze Zwiększonej Subwencji Oświatowej.

Czasopismo jest udostępniane na stronie Związku Romów Polskich w plikach pdf, ale można je także odpłatnie zaprenumerować w wersji drukowanej. Jego przeciętny nakład to 500 egzemplarzy.

„Romano Atmo” dobrze uzupełnia działalność stowarzyszenia, jest – poza samą, dobrze zorganizowaną i uaktualnianą stroną ZRP – jego swoistym organem prasowym i dociera do stałego grona czytelników. Z założenia jest ono kierowane zarówno do Romów jak i nie-Romów. Ogólnym jego celem jest uświadamianie Romom ich spójności kulturowej i podnoszenia świadomości w tym zakresie, dostarczanie informacji o kwestiach istotnych dla Romów, a także poprzez docieranie do szerszego grona – walka ze stereotypami i umożliwienie poznania złożoności kultury romskiej przez osoby spoza tej grupy.

Wśród stałych współpracowników czasopism można wymienić: Annę Kopycinską, Agnieszkę Huczko, Mateusza Babickiego, Justynę Matkowską, Andrzeja Łuczaka, Andrzeja Sochaja, Roksanę Dunka-Piekarską. Pojawiają się jednak także teksty innych autorów – w tym znanych polskich romologów.

Czasopismo zmieniało i ewoluowało przez 10 lat (między innymi zwiększając objętość z 36 stron w przypadku pierwszego numeru, do 52 numeru 1(61) z 2016 roku). Z pewnością poprawiła się jakość szaty graficznej, a doświadczenie w wieloletnim prowadzeniu i wydawaniu dwumiesięcznika podniosło jakość redakcji, tekstów oraz wszystkich pozostałych elementów składających się na proces wydawniczy czasopisma.

Nie zmieniło się z pewnością to, że „Romano Atmo” w dalszym ciągu jest tworzone przez Romów, mówi o Romach i ważnych dla nich tematach i jest skierowane do wszystkich.

Pomimo tego, że głównym językiem czasopisma jest język polski, to znaczna część artykułów zamieszczana jest także w języku romani, a także w języku angielskim. To jedna ze pozytywnych i związanych z budowaniem szerszej świadomości zmian do jakiej stopniowo doszło na łamach czasopisma. W pierwszym numerze jedynymi tekstami w języku romskim  były streszczenia wybranych tekstów, włączając w to „Słowo od redaktora naczelnego…”.

O skali przemian związanych z budowaniem tożsamości czasopisma i modernistycznej świadomości Romów świadczy najprostsze porównanie treści jakie znalazły się w numerze pierwszym i w najnowszym wydaniu z 2016 roku.

W numerze 61 dominuje tematyka związana z aktywizacją (zawodową, polityczną, społeczną) Romów. Tematem głównym (z okładki wydania) jest kampania PEDOFILIA – OUT. Poza tym pojawiają się tematy związane z dofinansowaniem Romów (omówienie raportu NIK i programu Wiedza. Edukacja. Rozwój – PO WER), omówienie dwóch konferencji („Aktywizm, Uczestnictwo i Bezpieczeństwo Młodzieży Romskiej i Sinti” zorganizowanej Belgradzie oraz „Wymiary dyskryminacji oraz wykluczenia Romów w Polsce – język – kultura – instytucje publiczne” zorganizowanej w Warszawie), przedstawienie sylwetki i obrony rozprawy doktorskiej dr. Mateusza Babickiego, temat związany z zagładą Romów podczas II wojny światowej (“Wymordowanie Romów w Imbramowicach”), a także omówienie program “Moda na tolerancję” oraz podsumowanie efektywności europejskiej Dekady Integracji Romów.

Praktycznie jedynym lekkim tematem jest dwustronicowy artykuł o wspieraniu Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy przez zespół Romani Cierhe.

W numerze 1/2006 dominowały teksty krótsze, więcej było także informacji o kwestiach dotyczących nie tyle aktywności ile samego życia Romów: historii, kultury, sposobu traktowania prawa, tradycji, stereotypom. Część tego wydania była poświęcona zdrowiu, kuchni, urodzie, modzie. Jednak choć czasopismo dopiero poszukiwało swojej tożsamości, to już w 2006 roku znalazły się w nim także porady prawne, opis spółdzielni socjalnej „KETHANE”, zachęta do edukacji, problem dyskryminacji, a także opracowanie dotyczące holokaustu Romów.

Zmiana i rozwój widoczne – odzwierciedlający przemiany jakie zaszły zarówno w środowisku Romów przez ostatnie 10 lat, jak i w ich postrzeganiu, aktywności i zaangażowaniu w różnorodne formy działań.

Wszystko wskazuje na to, że „Romano Atmo” będzie w dalszym ciągu finansowane i wydawane. Biorąc pod uwagę zakres tematyczny jaki podejmuje, a także pozytywną jego profesjonalizację, ma to sens.