Tak tu cicho na Kamieńskiego

Powstała w 2014 roku „Królowa ciszy” w reżyserii Agnieszki Zwiefki jest już filmem znanym (nie tylko w Polsce), omówionym, opisanym, upowszechnionym i zrecenzowanym.

         

         

To dobrze, że taki film nie zniknął wśród produkcji medialnych i że dał się zauważyć.

Ale co to znaczy „taki”?

Taki na pewno uważny. I pod względem ujęcia tematu i pod względem kadrów i ich konstrukcji, a także łączenia scen – zatem montażu. Wszystko jest staranne, nieprzypadkowe, przemyślane. Razem - ma na celu wprowadzić odbiorcę w świat rumuńskich Romów z Wrocławia, w świat jednej z nich – głuchoniemej Denisy.

Podążając tym tropem można by film analizować wychodząc od ścieżki dźwiękowej. Jest ona oparty na swoistym rytmie muzyki i odgłosów a także szumie rzeczywistości. Romskiej rzeczywistości zderzającej się ze światem Polaków. W końcu Romowie z Kamieńskiego to Rumunii. I rzeczywistości świata dzieci, ich zabaw, patrzenia na to co ich otacza przez pryzmat tego jak dorośli urządzili ten świat. I także rzeczywistość nieco magiczną, bollywoodzkiej muzyki, tańców i marzeń.

Wszystkie te elementy się przeplatają i łączą w jedną opowieść. Jednak  można wyróżnić trzy główne wątki.

Ten najbardziej dokumentalny, to pokazanie romskiej rzeczywistości w obcym państwie. Nienachalnie, bardzo rodzinnie i dziecięco, chwilami prawdziwie aż do bólu, a właściwie do smutku. To wątek tła, wykluczenia, radzenia sobie najlepiej jak możemy ze światem, który nas nie akceptuje, nasyła Policję, wytacza procesy i ma inne cele niż my.

Drugi to wątek, który zaistniał dzięki pracy nad filmem. Pomoc w chorobie. Próba leczenia Denisy, sprawienia aby mogła w rzeczywistości lepiej funkcjonować. I tu mocno widać zderzenie z nieromskim światem: tłumacz u lekarza, długotrwałe ćwiczenia, „regularna” zmiana baterii w aparacie... Inny świat.

Trzecie wreszcie to bollywood. Nieco dziecięcej fascynacji, oderwanie się od rzeczywistości w świat sprzedanych marzeń i duży ładunek kreacji filmowej. W sumie powstaje wrażenie, że cały film to dokument w stylistyce fabuły bollywood. W znacznym stopniu za sprawą odrealnionych teledysków z bohaterami filmu nawiązującymi do wydarzeń z rzeczywistości.

W każdym z tych wątków w inny sposób pojawia się reżyserska kreacja. W każdym inna, czy to poprzez urealniający montaż i aranżację konkretnych scen, kreowanie rzeczywistości czy wreszcie muzyczno-taneczną inscenizację.

Wszędzie twórca pozostaje przeźroczysty – nie ma go w świecie przedstawionym. Nawet w trakcie wystylizowanych wywiadów. To tylko dzieci patrzą w kamerę i mogą się nawet z nią zderzyć. Ale świat dzieci zawsze jest inny.

Czy tak pokazany świat jest prawdziwy? Każde wejście w rzeczywistość tak inną od naszej i tak hermetyczną zmienia ją. Więc i tak bez tej kreacji nie byłaby to prawda. Nie można bezkarnie obserwować. Zawsze obserwacja jest w jakiś sposób zmieniająca. Zatem świadoma kreacja w tym przypadku pozwoliła bardziej zbliżyć się do prawdy niże pozorna nieingerencja.

Spośród wielu rzeczy jakie można by o tym filmie powiedzieć warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną rzecz. Na poziom wykluczenia. Więc krótko. Niepełnosprawna romska kobieta (dziewczynka chwilę jeszcze). Potrójne wykluczenie. I jeszcze migrantka.

Jednak to ostatnie zostanie z niej zdjęte: „będziemy musieli wysłać ją do Rumunii”. Polska dla rumuńskich Romów to istna Ziemia Obiecana. Powrót tam to skazanie na gorsze życie. Rodzice Denisy to wiedzą. Ale nie ma wyjścia.

Jaki byłby to film bez Denisy?